Mahur Beste - Tanpınar I KitapYorum(15)

Mahur Beste, Tanpınar'ın ilk roman denemesi olarak gösteriliyor. Yazarın musiki ile irtibatının göstergesi niteliğinde bir kitap. Daha önce Tanpınar'ın Beş Şehir'ini okumuştum. Mahur Beste, okuduğum ikinci kitabı. Yazarın anlatım tarzına, kelimeleri seçmekteki maharetine, insanı yormayan tahlillerine, edebi gücüne hayran kalmamak mümkün değil.

Özet

2. Abdülhamit devri İstanbul'unda, Behçet kalemde çalışan bir memur. İsmail Molla'nın oğlu, Ata Molla'nın damadı. 2. Abdülhamit'in iradesiyle Ata Molla'nın kızı Atiye ile evlenir. Behçet Bey'i ne babası sever, ne kayınpederi Ata Molla, ne de Atiye. Behçet Bey'de eksiklik hissiyatı, insanlardan kaçma çabası göze çarpıyor. Bu haliyle Behçet Bey, daha çok eve hapsolmuş vaziyette günlerini geçiriyor. Saat tamiri ve mücellitlik(kitap bakım ve tamiri) en önemli uğraşı. Olaylar Behçet Bey ve karısı Atiye etrafındaki kişiler üzerine kurulu. Bu bağlamda olaylar çok eskilere gidip geliyor. Atiye'nin aile efradı, Behçet Bey'in aile efradı. Liste kalabalıklaşıyor. Kitaba ismini veren beste ise, Atiye'nin eniştesi Lütfullah Bey'in babasına ait.

Yorum ve değerlendirme

Tanpınar, kalemi kuvvetli, muhteşem bir yazar. Her cümlesi ayrı bir güzelliğe sahip. Her cümlede şiirsel bir ton, kulağa hoş gelen bir beste intibaı uyanıyor insanda. Edebi kişiliğinin yanında bir siyaset bilimci, bir psikolog, bir sosyolog gibi. Her romancı biraz psikolojiden, biraz sosyolojiden anlar tabi. Ama Tanpınar'da bu seviye hayli yüksek. Mahur Beste'de bu özellikler rahatlıkla görülüyor.

Kitaptaki kişiler 2. Mahmud Devri'nden, 2. Dünya Savaşı'nın sonuna dek uzanıyor. Bu haliyle tarihi, bir panaroma gibi gözler önüne seriyor. O devirlere ait siyasal gelişme ve değişimler, toplumun sosyolojik yapısı ile insanların psikolojik yapısı usta bir dille okuyucuya ulaştırılıyor. Devrin en önemli problemlerinden biri haline gelen batı hayranlığı ile doğulu kalma tartışmaları da anlatılıyor.

Alıntılar

• Kafası, tersine işleyen bir saat gibi , geçmiş zamanı yaşamaya başladı.
• İnsan hayatta yapmak istediklerinin birçoğunun evladı tarafından yapılmasını isterdi.
• Ona göre esas olan ,zaman dediğimiz şeyi insan ruhunun benimsemesi, bir meyve ısırır gibi,kendi izlerini ona kuvvetle geçirmesiydi.
• Onun için erkek olan insan, sevdiği kadını yakalayıp o zamana kadar ölçmediği, düşünmediği bir takım tepelere taşımalıydı. Sonunda imkânsız bir yerde, güçlükle nefes alınan bir uzlette bıraksa bile o yükseklikleri bir kere olsun geçmiş olmanın hazzı yeterdi.
• Oğlum Behçet, sen bir medeniyetin iflası nedir, bilir misin? dedi. İnsan bozulur, insan kalmaz; bir medeniyet insanı insan yapan manevi kıymetler manzumesidir. Anlıyor musun şimdi derdin büyüklüğünü?… Cahilsin, okur öğrenirsin. Gerisin, ilerlersin. Adam yok, yetiştirirsin, günün birinde meydana çıkıverir. Paran yok, kazanırsın. Her şeyin bir çaresi vardır. Fakat insan bozuldu mu, bunu çaresi yoktur.