Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Üzerine

İnsanın ihtiyaçlarının neler olduğu hususunda bir çok araştırma yapılmış, birçok fikir ortaya atılmıştır. Doğuda ve batıda ihtiyaçlar hususunda ortaya atılan fikirler arasında en çok bilineni Abraham Maslow tarafından oluşturulan ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisidir. İslam alimlerinden Ebü’l-Hasen Maverdi’nin(m.974-1058) insanın ve toplumun ihtiyaçları üzerine söyledikleri de Maslow’un hiyerarşisi ile benzerlik göstermektedir.
Abraham Maslow teorisini ihtiyaçlar hiyerarşisi piramidi adıyla bilinen piramit etrafında şekillendirmiştir. Ona göre piramidin alt basamaklarında temel ihtiyaçlar karşılandıkça üst basamaklara çıkmak için motivasyon oluşacaktır. Ona göre ihtiyaçlar şu şekildedir:
1) Fizyolojik İhtiyaçlar: Maslow’a göre ihtiyaçların en alt ve temel basamağını oluşturur. Yemek, içmek, nefes almak gibi insanın hayatını devam ettirmesini sağlayan ihtiyaçlar bu basamakta yer alır. Bu basamaktaki ihtiyaçlar karşılanmadan üst basamaklara çıkmak mümkün olmayacaktır. Yemek, içmek gibi temel ihtiyaçlarını karşılamayan bir insan için sevgi, onay, statü gibi şeyler ihtiyaç olarak görülmeyecektir. Temelde insan hayatı boyunca bu ihtiyaçlarını karşılamak için çalışacaktır. 
2) Güvenlik İhtiyacı: Piramidin ikinci basamağını güvenlik ve emniyet oluşturur. Fizyolojik ihtiyaçlarını belli bir oranda karşılayan kişi için güvenlik bir ihtiyaç olacaktır. Kişinin endişelerini giderecek olan bir ihtiyaç barınma, korunma gibi ihtiyaçları barındırır. İnsanın dış faktörlerden kaynaklı tehlikelerden korunma endişesi bu basamakta olacaktır. Bu basamakta insan belirsizlik durumlarında tedirgin olur, endişe duyar.
3) Ait Olma ve Sevgi: Bu aşama sosyal ihtiyaçların giderilmesi ile alakalıdır. İnsan doğası icabı sosyalleşmek, başkaları ile etkileşimde bulunmak ihtiyacı duyar. Bir gruba ait olma, evlilik ve çocuk sahibi olma gibi durumlar bu basamağın ihtiyaçları arasındadır. Diğer insanlarla kurduğu etkileşim kişiye ait olma hissi sağlayacak, insan başkalarıyla kurduğu etkileşim vesilesi ile varolduğunu hissedebilecektir. Özetle, fizyolojik ihtiyaçlarını gideren, kendini emniyette hisseden insanlar başkaları ile etkileşim kurarak varolduklarının bilincinde olmak isterler.
4) Saygı(nlık) İhtiyacı: Alt basamakların tamamlanması ile insan saygı ihtiyacı hissetmeye başlar. Bu aşamada insan hem kendisine saygı ve güven duymak ister hem de başkalarının kendisine güvenmesini ister. Kişinin özsaygısı ile etrafındaki insanların kendisine güveni kişi için bir saygınlık göstergesi olur. Mevcut durum bu durumun tersi ise, yani kişinin özsaygısı düşük yahut etrafındakilerin kendisine güveni az ise kişi kendini rahatsız hissedecektir. 
5) Kendini Gerçekleştirme: En üst basamak kendini gerçekleştirme basamağıdır. Alt basamakları tamamladıktan sonra kişi kendini gerçekleştirme ihtiyacı hisseder. Alt basamaklar somut ve açık olduğu için kişi alt basamaktaki ihtiyaçlarını kolay karşılayabilirken, kendini gerçekleştirme ihtiyacı soyut ve belirsizdir. Bu belirsizlik sebebiyle kendini gerçekleştirme ihtiyacını karşılamak zorlaşmaktadır.  Genelde insanlar bu basamağın soyut ihtiyaçlarının farkında bile değildir. Bu bakımdan tamamlanması en zor basamağın bu basamak olduğu söylenebilir. ‘Yediği önünde, yemediği arkasında’, ‘tüm ihtiyaçları fazlası ile tamam’ kişilerin yaşadığı belirsiz huzursuzluk Maslow’un ‘kendini gerçekleştirme’ diye tanımladığı basamakla alakalıdır.

Her basamakta ihtiyaçların fazlası ile karşılanmasından ziyade önemli olan şey ihtiyaçların kafi derecede karşılanmış olmasıdır. Modern insanın en önemli sıkıntılarından biri bu noktada baş göstermektedir. Kendini gerçekleştirme ihtiyacını karşılamakta sıkıntı yaşayanlar, çareyi daha alt basamaklardaki ihtiyaçlarını fazlası ile karşılama yolu ile gidermeye çalışırlar. Mesela, ilk dört basamağı tamamalamış, fakat ‘kendini gerçekleştirme’ ihtiyacını giderememiş biri aşırı yemek tüketmek, alışveriş çılgınlığına takılmak gibi fizyolojik ihtiyaçlar basamağında; obsesif takıntılar yaşayıp kendini güvende hissetmeme gibi güvenlik ihtiyacı basamağında; sevgi ve onay bağımlısı olmak gibi sevgi ve ait olma basamağında; özgüven kaybı gibi saygı basamağında sıkıntı yaşayabilir. 
Günümüz insanı ‘kendini gerçekleştirme’ basamağının soyut ihtiyaçları için düşünmek yerine teknolojik gelişmelerin ve maddi ihtiyaçların tesiriyle alt basamaklara dönüş yapmaktadır. Kendine yetenden çok fazlasını biriktirme gayreti, alışveriş bağımlılığı, teknoloji, oyun ve internet bağımlılığı, çeşitli madde bağımlılıkları ‘kendini gerçekleştirme’ arayışları olarak yorumlanabilir.

***
Yararlanılan Kaynaklar:
Doğan Cüceloğlu, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi
Jerry M. Burger, Kişilik/Psikoloji Bilminin İnsan Doğasına Dair Söyledikleri, Kaknüs Yayınları

Yorumlar

  1. Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi eğitim derslerinde karşıma çıkıyordu. Aslında her basamağı yeterince karşıladığımızda kendimizi gerçekleştirmiş oluyoruz. Güzel anlatmışsınız. Emeğinize sağlık...

    YanıtlaSil
  2. Bu hiyerarşiye artık 'wifi' kategorisi de eklenir oldu diyordum ki son paragraf durumu özetlemiş..

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. sosyal medyada 'wifi' üzerinden espriler çok fazla yapılıyor :)
      İnsanın ihtiyaçları sürekli değişiklik gösterebiliyor. Telefon, internet gibi şeyler günümüzde zaruri ihtiyaçlar olarak görülüyor.

      Sil
  3. Çok güzel bir yazı, eline sağlık. Şimdi bazı ünlülerin veya ünlü diktatör eşlerinin neden 300 çift ayakkabı alıp bir odaya doluşturduklarını anlıyorum. Alt basamaktaki ihtiyaçları görülmüş ama kendini gerçekleştirme ve belki saygı ihtiyacı gerçekleşmemiş. İşte ismi lazım değil adam da, karısı da çok büyük bir kitle tarafından sevilmiyorlar da, sayılmıyorlar da, onlar da altın varaklı, pahalı ama ZEVKSİZ, rüküş oymalı mobilyalı saraylarda oturup, pahalı ama zevksiz, rüküş şeyler giyiyorlar, bir tanesinin oğlu kumar masalarında göbek büyütüyor ne yese de doymuyor hep bu hiyerarşi yüzündenmiş. :))))

    Sağlıcakla kal.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Özellikle üst gelir seviyesine sahip kişilerde alışveriş tutkusu, alışveriş ile kendini tatmin etme gibi durumlar olabiliyor.
      Yorum için teşekkürler :)

      Sil
  4. Vasat iyidir. Herşeyde orta yolu bulmak lazım. Yemekte de, sevgide de.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. 'Çoğu zarar, azı karar' demiş atalarımız. Basamaklardaki ihtiyaçlar karşılanırken önemli olan şey kişiye yetecek oranda olması mühim.

      Sil
  5. bizim ülkede genelde en alt aşamada kalıyoz :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Dengeyi tutturamıyoruz, orta yolu bulamıyoruz maalesef. Ya çok fazla ya çok oluyor.

      Sil
  6. Her basamağa ait örneklerle karşılaşmak mümkün.

    YanıtlaSil
  7. Kültürel ve sosyal ihtiyaçlar piramitte yer almıyor ne yazık ki. İhtiyaç kelimesinden daha ziyade zaruri olanlar anlaşıldığındandır belki de. Bu hiyerarşi şemasını günümüze uyarladığımızda zorunlu ihtiyaçların yerini daha ziyade gösteriş ve marka merakına dayalı popüler kültürün getirileri alıyor.

    Detaylı paylaşım için teşekkürler. Sevgi ve selamlarımla...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Katkı için teşekkürler. Maslow'un teorisi çeşitli açılardan eleştirilmiştir. Bu eleştirilerden bazıları eksik yönleri olduğu üzerinedir.
      Teşekkürler..

      Sil
  8. çok eskiden okuldagörmüştüm; ama hepsni kavrayamamıştım, insan aç olmasın eğitim alsın tamam diyordum, saygınlığı anlayamıyordum; ama zaman geçtikçe hepsni anlıyor insan gerçekten ihtiyaç

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İnsan belli bir yaşa gelmeden evvel saygınlık vb. şeyleri anlamsız bulabiliyor. Bazı şeyler zamanlar netleşiyor zihinde.

      Sil
  9. Kendini gerçekleştirme aşamasına hepimizin gelmesi dileğiyle :)

    YanıtlaSil
  10. Tam da bugün ders çalışırken bu konuyu çok sevdiğimi fark etmiştim ki şu an yazıya denk geldim :) her birini tek tek gerçekleştirebilmek ümidiyle :)

    YanıtlaSil
  11. Olaya hiç bu açıdan bakmamıştım. İşinin ehli kişiler yazınca insan aydınlanıyor. Öğrenecek çok şeyimiz var. Teşekkür ederim kendi adıma. :)

    YanıtlaSil
  12. Yazınızı okuyunca kendime uyarlamaya çalıştım demek ki bendeki aşırı yeme isteği kendimi gerçekleştirememeden kaynaklanıyor. Aslında bu şemaya göre insan kendine bir yol çizebilir. Teşekkürler bu güzel bilgiler için. Bu arada takipçiniz oldum.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Kendini gerçekleştirme eksikliği farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Yorum için teşekkürler...

      Sil
  13. merhhaba blogumu yeni açtım bende beklerım :)

    YanıtlaSil
  14. Yazı için teşekkürler. Aydınlatıcı bir yazı olmuş.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Anadolu'nun Üç Şems'i

Kozalağın Hikayesi

İlmi sima Nedir? Fizyonomi Nedir?