Tavsiye Kitap: Müslüman Psikologların Çıkmazı(11)

Müslüman Psikologların Çıkmazı

Prof. Dr. Malik Bedri

Mahya Yayıncılık

3. Baskı-2018

Müslüman psikologlar bir çıkmazın içinde midir? Müslüman psikologlar sağa sola bakmadan batılı psikologların peşinde kertenkele deliğine mi girmektedir? Bu çıkmazdan kurtulmak mümkün müdür? Kertenkele deliğine girmeyen Müslüman psikolog olur mu?

Prof. Dr. Malik Bedri bu sorular ışığında Müslüman psikologların durumunu sorguluyor. Peygamber Efendimiz’in(sav), ‘Onlar bir kertenkele deliğine girseler, sizler de onları takip edeceksiniz.’ hadisi şerifini referans noktası olarak seçtiğini söyleyebiliriz. Bu sorgulamaları yaparken psikoloji bilimini ve batı psikolojisini toptan reddetmek gibi bir yola girmiyor. Bilhassa psikoloji ekollerinin referans noktası olan insan doğasının felsefi/psikolojik temelleri noktasında batı psikolojisine karşı çıkıyor. Fıtratı dikkate almayan psikolojinin Müslümanları çıkmaza sürüklediğini ifade ediyor.

Psikoloji bilimine yön veren ekollerden biri olan davranışçılığın dini, koşullandırma ve reflekslerden ibaret görmesi İslam düşüncesine ters düşüyor. Gene öğrenilen her şeyin ödül ve cezanın etkisiyle koşullanma yoluyla öğrenildiği iddiası da yazarın davranışçılığa yaptığı eleştirilerden. Aynı zamanda davranışçıların temel vurgusu olan koşullanma insan var olalıdan beri kullanılmaktadır. Yazar bu duruma eski Arapların şahinleri koşullandırmasını misal veriyor.  Koşullanma üzerine İslam ulemasının çalışmaları olduğunu hatırlatan yazar, İmam Gazali’nin koşullanma refleksi üzerine yapılan bir araştırmaya atıfla iddiasını kuvvetlendiriyor.

Sonraki bölümlerde Freud ekolünün bilimsel olmadığı ve İslamın insan doğası tanımı ile tezat teşkil ettiğini vurgulayan yazar; ‘çocuk her zaman haklıdır.’ şeklinde özetlediği batıda çocuk psikolojisi tanımının kültürel/dini normları dikkate almadığını ifade ediyor. Bu haliyle batının çocuk psikolojisi teori ve uygulamalarının elemeye tabi tutulmadan Müslüman toplumlarda uygulanmasını akademik ve sosyal suç olarak görüyor.

Freud ekolünün bilimsel dayanağı olmaması ve psikoterapide yeterince işlevsel olmaması sebebiyle batı psikolojisinde bile artık kullanılmamaya başladığı, buna karşın bazı Müslüman psikologların evrensel gerçeklermiş gibi Freud’un görüş ve yöntemlerini Müslüman toplumlarda uygulamaya çalıştığını belirtiyor.

Yazar Müslüman psikologların bu çıkmazdan kurtulabileceklerini, bu minvalde ilk adımların atıldığını ifade ediyor. Müslüman psikologların ise bilhassa psikoterapi, psikometri, sosyal psikoloji, eğitim psikolojisi, kişilik psikolojisi gibi alanlarda İslami temelleri olan çalışmalar yapmaları; batı psikolojisinin kültür ve dini normlara uyarlanıp kullanılmasının İslama ve Müslümanlara faydalı olacağı görüşünü dile getiriyor.

Netice itibariyle Malik Bedri bu kitabında batı psikolojisinin işlevsel metodlarını kullanabileceğimizi, İslami temelleri olan psikoloji araştırma ve çalışmalarının artması gerektiğini vurguluyor.