Fareler Olmasaydı!


Bilim insanları bazı araştırmalarda insan denekler kullanamazlar. Çeşitli etik ilkeler gereği insanlar araştırmada kullanılmaz. Araştırmanın ne sonuca ulaşacağı belli değildir; deneye katılan kişi psikolojik, sosyal ve fiziki açıdan zarar görebilir. Araştırmalarda dikkat edilmesi gereken etik ilkeler gereği bazı araştırmalarda insanlar yerine hayvanlar kullanılır. Elde edilen sonuçların insanlarda da geçerli olacağı iddia edilir. Araştırmalarda kullanılan hayvanlar arasında fareler önemli bir yer tutar. Farelerin kullanıldığı çok sayıda araştırma yapılmıştır, yapılmaya devam etmektedir.
Bu çalışmada farelerin kullanıldığı bazı psikoloji araştırmaları hakkında bilgi verilecektir.

1. Watson'un Albert Deneyi

Etik ilkeler açısından tartışmaları hala devam eden çalışmada fareler araştırmada arka plandadır. Araştırmanın asıl deneği 1-2 yaşlarındaki küçük Albert'tir. Watson'un amacı Albert'in fareden korkup korkmayacağıdır. Fare Albert'in yanına bırakılır ve aynı zamanda rahatsızlık veren yüksek bir ses verilir. İlk başta sesten korkan Albert fare ile sesin aynı anda görülmesinden dolayı fareden de korkmaya başlar. Watson bu araştırma ile korkuların bu şekilde öğrenildiğini iddia etmiştir.

2. Skinner'in Kutusu

Psikolojide davranışçılık olarak bilinen ekolün önemli isimlerinden Skinner, davranışı ve öğrenmeyi gözlemlemek amacıyla bir kutu tasarlamıştır. Skinner kutusu olarak bilinen bu kutunun kendine has bir düzeneği bulunur. Tahmin edeceğimiz üzere araştırmada fareler kullanılmıştır. Kutunun içerisine bırakılan fare kutunun kutuda rasgele dolaşmaktadır. Bu sırada amaçsızca kutunun içindeki manivelaya basar. Fareye yiyecek/içecek verilir. Bir süre sonra fare manivelaya basınca ödül alacağını öğrenir. Benzer şekilde kutuya yoğun bir ışık tutulur. Fare tesadüfen manivelaya basınca ışık kapanır. Fare ışıktan kutulmak için manivelaya basması gerektiğini öğrenir.

3. Tolman'ın Bilişsel Davranışçılığı

Klasik davranışçıların uyaran-tepki söylemine karşı çıkan Tolman, uyaran ve tepki arasında öğrenmeyi/davranışı etkileyen ara değişkenlere vurgu yapmıştır. Bu değişkenler, amaçlılık, beklenti, varsayımlar vesairedir. Bu görüşlerini ispat için yaptığı araştırmada, Tolman da fareleri kullanılmıştır. Yapılan çalışmada bir grup fareye başarılı tamamlanan her koşu için ödül verilmiştir. 10 gün içinde farelerin hızı artmış, hatası azalmıştır. Diğer grup fareye ödül verilmemiştir. Fareler labirentte kendi hallerinde dolaşmıştır. Daha sonra ikinci grup fare labirente tekrar alınmış, hatasız koşuları için ödüllendirilmiştir. İkinci grubun kısa sürede hızını artırdığı, hatayı azalttığı görülmüştür. Bu durum ilk araştırmada ikinci grubun labirenti kendiliğinden öğrendiğini göstermektedir.

4. Rosenthal Etkisi

Robert Rosenthal kendini gerçekleştiren kehanet yahut pygmalion etkisi olarak bilinen duruma açıklık getirmek amacıyla birçok araştırma yapmıştır. Bu araştırmalardan birinde fareler kullanılmıştır. Öncelikle fareler iki gruba ayrılmış, araştırmayı yapacak öğrencilere birinci grup farenin zeki olduğu,  ikinci grubun normal olduğu söylenmiştir. Öğrencilerin amacı  farelere labirentten çıkışı öğretmektir. Neticede birinci grup fare öğreticilerin desteğiyle labirentten çıkmayı öğrenmiş, ikinci grup fare bu konuda zorluk yaşamıştır.

5. Yoğurtla Stresten Kurtulmak

Dr. Gaultier ve ekibi tarafından yapılan bir araştırmada stres ve metabolizma arasındaki ilişki incelenmiştir. Gene bu araştırma da fareler üzerinde yapılmıştır. Yapılan araştırmalar neticesinde yoğurtta bulunan bir bakterinin bağırsaklarda varlığı depresyona iyi gelmektedir. Metabolizmadaki bu bakteriler vücutta azaldıkça stresin arttığı görülmüştür. 


Burada sayamadığımız birçok araştırmada da fareler kullanılmıştır. Diyebiliriz ki psikoloji özelinde birçok bilimde farelerin önemli bir katkısı olmuştur. 


Takipte Kalın! 

Yorumlar

  1. Güzel bir bilgilendirme olmuş. Emeğinize sağlık.

    YanıtlaSil
  2. iyi ki varlar ama karşıma çıkmazlarsa çok sevinirim aramız pek iyi değil de:)))

    YanıtlaSil
  3. Zeki hayvanlar... iyi ki varlar.

    YanıtlaSil
  4. Araştırmaların hepsi de eğitim ve insan psikolojisi üzerinde etkin bir biçimde halen kullanılmakta. Epey katkı sağlamışlar :)

    YanıtlaSil
  5. Farelerle bizim gen yapıları büyük benzerlik gösteriyormuş herhalde yanlış hatırlamıyorsam. O yüzden devamlı fareler kullanılırmış deneylerde.

    YanıtlaSil
  6. Çok korkarım ama bileme de baya katkıları olmuş.Artık daha farklı gözle ve daha olumlu bakacağım farelere :)

    YanıtlaSil
  7. Fareler gerçekten de insanlığa çok büyük katkılar sağlamışlar Arif Bey.:)

    YanıtlaSil
  8. Farelerin kobay olarak kullanılması da üzücü karşımıza çıkmaları daa..

    YanıtlaSil
  9. ilginç bilgi hıhım. ay fare iğreeenç :) pygmalion sendromuuu çok değişik bişi ivit yaa :)

    YanıtlaSil
  10. Dikkatle okudum. Duyduklarım olmuştu ama çok şey öğrendim Arif oğlum. Ben bir misalle desteklemek isterim. Psikiyatristim anlatmıştı.
    "Depresyon şöyle bir şeydir" diyerek başlamıştı...
    Bir fare düşünün, kapalı bir yerde ve karşısında demir parmaklıklar var. Onların arkasında da leziz peynir ve seveceği yiyecekler. Bu parmaklıklar hafifçe kaldırılınca fare ne kadar hızlı bir atak yapsa da o yetişmeden parmaklıklar iniyor ve yiyeceklere ulaşamıyor. Bu kerelerce tekrarlanıyor. Günler geçiyor, deneme hep tekrarlanıyor ve bir gün fare parmaklıklar açılsa da en ufak bir hareket yapmıyor. Zira umudunu kesiyor.
    "İşte siz" dedi doktor, "hayatınızın hiçbir evresinde istediklerinizi yapacak ve ruhunuzu tatmin edecek, sizi ferahlatacak şeyler yaşamamışsınız. Şimdi önünüzde nimetler ve fırsatlar dizili. Ama hepsine sırtınızı dönüyorsunuz." Ben depresyon hastalarıma bunu hep anlatırım dedi. Doğruydu. Aç kalan fareye de acımıştım :(
    Paylaşımın çok yararlıydı Arif. Emeklerine sağlık oğlum. Selam ve sevgilerimle...

    YanıtlaSil
  11. Allah hiç bir şeyi sebepsiz yaratmamıştır. lakin hayvanları keşke denek olarak kullanmasalar.

    YanıtlaSil
  12. insanlara gen yapısı bile benziyor diye ne eziyetler çekiyor farecikler evleri kirletmesele çokta sıkıntı yok ama birde neden bı kadar korkuyorlar ki anlamadım :)

    YanıtlaSil
  13. Web sitemiz hakkında içerik hırsızlığı adlı bir yazı yayınladık. Çok önemli ve sizleri de ilgilendiren bir konu. Bu konu hakkında yanımızda olacağınıza inanıyoruz. Duyarsız kalmamanızı umuyoruz. Sevgilerimle Pixselle.com

    YanıtlaSil
  14. Fareler, sevimli hayvanlar olmasa da, canları pahasına biz insanlara hizmet ediyor işte..

    YanıtlaSil
  15. Korkulu rüyam, fareler sanırım. Resmi görünce içim ürperdi. :/

    YanıtlaSil
  16. Etik açıdan uygunluğu tartışılsa da farelerin bilime katkısı çok. Ayrıca ben herkesin aksine sevimli de bulurum, bizim kedi zaman zaman maalesef yakalıyor.

    YanıtlaSil
  17. Her ne kadar faydaları çok olsa da karşılaşmamayı tercih ederim...

    YanıtlaSil
  18. Fareleri sevenler için Oskarlı Ratatuy filmini öneririm.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Anadolu'nun Üç Şems'i

Kozalağın Hikayesi

Teknoloji Tembelleştirir mi?