Öğrenilmiş çaresizlik hakkında yazmak maksadıyla bilgisayarın başına oturdum. Öğrenilmiş çaresizliğe toplumdan çeşitli misaller vermek istiyordum. Fakat konu gerçek çaresizliğe ve bu duruma bağlı intiharlara geldi. Muhtemelen son günlerde basında çıkan ve ekonomik sebeplerle olduğu iddia edilen intiharlar düşüncelerimi intihar meselesine kaydırdı. Maksadımdan şaşmadan öğrenilmiş çaresizlik durumlarına hayatın içinden misaller vereceğim. Bir başka yazımda intihar meselesi hakkında düşündüklerimi sizinle paylaşacağım. Önce öğrenilmiş çaresizliğin ne olduğunu kısaca izah edelim. Öğrenilmiş çaresizlik; kişinin, yapacaklarının faydası olmayacağı düşüncesiyle, olumsuz durumdan kurtulmak için çaba harcamaması durumudur. Kişinin olumsuz durumdan kurtulmak için imkanı ve potansiyeli vardır, fakat inancı yoktur. Tecrübesiyle elde ettiği bilgiler olumsuz durumun değişmeyeceği şeklinde sabit bir düşüncenin yerleşmesine sebep olmuştur. Martin Seligman(1) tarafından tanımlanan öğrenilmiş çaresizlik daha sonra hayatın her alanında çalışılan bir konu olmuştur.(2016 yılında Martin Seligman'ın tanımlamaya çalıştığı çalıştığı iki kavram hakkında yazmıştım: Öğrenilmiş Çaresizlikten Öğrenilmiş İyimserliğe)
Gelelim, öğrenilmiş çaresizlikten misallere...
1. Eğitimden bir misal vererek başlıyoruz: Öğrenilmiş çaresizlik bilhassa matematik dersi için dile getirilse de eğitim olduğu yerde öğrenilmiş çaresizlik de vardır. Eğer öğrenemeyen öğrenci varsa bu problemin sebebinin öğrenmişlik olma ihtimali çok yüksektir.
2. Benzer bir durumu işsizlik meselesinde de görürüz. A kişinin uzun süre iş arayıp iş bulamadığına şahit olan B kişisi, iş aramak için girişimde bulunmaz. Halbuki şartlar değişmiş olabilir yahut kendisi birçok anlamda A kişisinden daha becerikli olabilir. Dolaylı olarak öğrenilmiş çaresizliğe kapılmıştır.
3. Bir diğer misal hastahane/sağlık üzerine olacak. Uzun zaman hastahanede yatan kişilerin yakınları da öğrenilmiş çaresizlik yaşamaktadır. Yakınlarının iyileşebilmesi hususunda ellerinden bir şey gelmeyeceği inancına kapılırlar. (Bilimsel araştırmalarla test edilmiştir.)
4. İntihar. Çeşitli sıkıntılar karşısında yapılabilecek hiçbir şey kalmadığı düşüncesi insanları intihara sürükleyebilmektedir. 'Çıkmaza girme' durumlarında kişiler birbirinden farklı tepkiler verirler. Öğrenilmiş çaresizlik yaşayan kişilerin intiharı daha çok tercih ettikleri kanaatindeyim. Zira bu kişiler tecrübeleri sonucu, yaptıkları şeylerin faydasız olacağını düşünüler.
5. Topyekün öğrenilmiş çaresizlik yaşıyoruz. Eğitimde, ahlakta, ekonomide, bilimde değiştirmek istediğimiz çok sayıda olumsuzluk var. Fakat konuşmaktan başka yaptığımız bir şey yok. 'Yapacak bir şey yok', 'elimizden ne gelir ki!' gibi sözlerle durumu aşikar ediyoruz.
Not: Bazı durumların öğrenilmiş çaresizlik mi, gerçek bir çaresizlik mi olduğunu anlamak güç olabilir. İşsizlik durumu da böyle bir durum.
(1) Martin Seligman öğrenilmiş çaresizlik üzerine ilk araştırmalarını köpekleri kullanarak yapmıştır. Köpeklere işkence edildiği gerekçesiyle uzun yıllar tartılmalar olmuştur.
Seligman'ın deneyi
5. madde herşeyi ne güzel özetlemiş. artık işsizlik yüzünden intiharlar giderek artıyor
YanıtlaSilTeşekkürler.
SilMatematik bir kabus bu toplum için hocam.
YanıtlaSilpaylaşım için teşekkürler
YanıtlaSilof evet ya bizim ülkede iyimserlik değil işte bu dediğin çaresizlik var yaa.
YanıtlaSilEvet malesef bu şekilde çaresizlik içerisinde olan kişi sayısı çok fazla ama az da gayret göstermeleri gerekiyor bence hemen boyun eğmek yerine teşekkürler.
YanıtlaSileğitimin amacı o zaten, sürü haline getirmek ve boyun eğdirmek, istediği gibi sağmak. :) kısacası sağılan inektir insanoğlunun %97'si. gelecekte %99.99999 olacak. az kaldı. :))
YanıtlaSilÇaresizlik çok kötü bir şey. Insan bir çıkış yolu bulamayınca ümitsizliğe kapılıyor ne yazık ki.
YanıtlaSil